હોલોકોસ્ટના સત્યને ઉજાગર કરવા ઓશ્વિટ્ઝથી ભાગી ગયેલા હીરોની આશ્ચર્યજનક, ભૂલી જવાયેલી વાર્તા એટલે ધ એસ્કેપ આર્ટિસ્ટ. એપ્રિલ 1944માં ઓગણીસ વર્ષીય રુડોલ્ફ વર્બા અને સાથી કેદી ફ્રેડ વેટ્ઝલર ઓશ્વિટ્ઝમાંથી બહાર નીકળનાર પ્રથમ જાણીતા યહૂદીઓ બન્યા હતા. આઝાદી મેળવવા માટે તેમણે ઇલેક્ટ્રિફાઇડ વાડ અને સશસ્ત્ર સૌનિકો ધરાવતા વૉચટાવર, હજારો SS માણસો અને કુતરાઓને વાટાવ્યા હતા. તો આઝાદી માટે માર્શલેન્ડ, પર્વતો અને નદીઓ પાર કરી ગયા હતા. તે વખતે વર્બાનું એક જ મિશન હતું. વિશ્વ સમક્ષ હોલોકોસ્ટનું સત્ય જાહેર કરવાનું.
ઓશ્વિટ્ઝની ડેથ ફેક્ટરીમાં, ઔદ્યોગિક સ્તરે એટલે કે સામુહિક ધોરણે કરાતી નાઝીઓની હત્યાના લગભગ દરેક તબક્કાના સાક્ષી બન્યા હતા. આ બધુ જોઇને તેઓ યુરોપના યહૂદીઓને ચેતવણી આપવા માટે વધુ મક્કમ બન્યા હતા કે ‘’જુઓ તમારૂ ભાગ્ય શેની રાહ જોઈ રહ્યું છે.’’ વિજ્ઞાન અને ગણિતના તેજસ્વી વિદ્યાર્થી તરીકે તેમણે દરેક વિગતોને પોતાના યાદોમાં સમાવી લીધી હતી. તેમણે પ્રથમ ડેટા એકત્રિત કરવા માટે પોતાનું બધું જ જોખમમાં મૂક્યું હતું.
વર્બાએ ભાગી ગયા પછી તે માહિતીના આધારે તેણે એક અમૂલ્ય બત્રીસ પાનાનો અહેવાલ બનાવ્યો હતો જે અહેવાલ રૂઝવેલ્ટ, ચર્ચિલ અને પોપ સુધી પહોંચ્યો હતો અને આખરે તે અહેવાલને કારણે 200,000થી વધુ લોકોના જીવ બચ્યા હતા.
પરંતુ ઓશ્વિટ્ઝમાંથી છટકી જવું તે તેમનું છેલ્લું લક્ષ્ય નહોતું. યુદ્ધ પછી પણ તેઓ સતત પોતાના પોતાના નામથી, ભૂતકાળથી, વતનથી અને પોતે સ્વીકારલા દેશમાંથી ભાગતા રહ્યા હતા. પણ તેમ છતાં તેમણે કરેલા ખરેખર અસાધારણ કાર્યો વિશે થોડા લોકો જ જાણતા હતા.
આ પુસ્તકને 5માંથી 4.6 સ્ટારનું રેટિંગ મળ્યું
પુસ્તક સમીક્ષા
- ઉત્તમ. . . રોમાંચક. ફ્રીડલેન્ડનું આ પુસ્તક એવા પ્રકારની વિગતોથી સમૃદ્ધ છે જે તમે છેલ્લું પાનુ ફેરવ્યા પછી પણ તમને લાંબા સમય સુધી ચિંતા કરાવે છે – સન્ડે ટાઇમ્સ.
- હોલોકોસ્ટ સાહિત્યનું અદ્ભુત ક્લાસિક પુસ્તક છે. અદ્ભુત રીતે સંશોધન કર્યા બાદ લખાયેલ એક આકર્ષક વાર્તા છે અને ઊંડેથી આગળ વધી રહી છે, હું શાબ્દિક રીતે તેને નીચે મૂકી શક્યો નથી – એન્ટોની બીવર.
ઝીણવટપૂર્વક સંશોધન કરાયેલું… આઘાતજનક પરંતુ રોમાંચક, અને આખરે જબરજસ્ત પ્રેરણાદાયક પુસ્તક – ડેઇલી મેઇલ
આશ્ચર્યજનક. . . હોલોકોસ્ટ ઇતિહાસનો અનિવાર્ય ભાગ… જકડી રાખે તેવું પુસ્તક – ગાર્ડીયન
લેખક પરિચય
જોનાથન ફ્રીડલેન્ડ ગાર્ડિયન દૈનિકના કટારલેખક અને ભૂતપૂર્વ ફોરેન કોરસપોન્ડન્ટ છે. તેમને 2002માં વર્ષના શ્રેષ્ઠ કટાર લેખક અને 2016માં વર્ષનો કોમેન્ટેટર તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા. 2014માં તેમણે પત્રકારત્વ માટે ઓરવેલ પુરસ્કાર જીત્યો હતો. તેઓ બીબીસી રેડિયો 4ની સીરીઝ ધ લોંગ વ્યૂના પ્રેઝન્ટર છે અને ન્યુ યોર્ક રિવ્યુ ઓફ બુક્સમાં નિયમિત યોગદાન આપે છે. તેમણે 11 પુસ્તકો લખ્યા છે, જેમાંથી બે નોન ફિક્શન છે, જેમાંનું પ્રથમ પુસ્તક, એવોર્ડ વિજેતા ‘બ્રિંગ હોમ ધ રિવોલ્યુશન’નો સમાવેશ થાય છે. તેમણે સેમ બોર્ન નામથી નવ રોમાંચક થ્રીલર્સ લખી છે, જેમાં ‘ધ રાઈટિયસ મેન’નો સમાવેશ થાય છે. જે સન્ડે ટાઈમ્સની નંબર 1 બેસ્ટ સેલર હતી અને વિશ્વભરમાં તેની 2 મિલિયનથી વધુ નકલો વેચાઈ છે.
Book: The Escape Artist: The Man Who Broke Out of Auschwitz to Warn the World
Author: Jonathan Freedland
Publisher: John Murray
Price: £22.00
